De gemeenteraad is het hoogste orgaan van de gemeente. De raad stelt het beleid vast. Het college voert dat beleid uit. De raad controleert het college.

Het gemeentebestuur werkt dus ongeveer hetzelfde als onze regering. De gemeenteraad is te vergelijken met de Tweede Kamer en het college is te vergelijken met het Kabinet.

Taakverdeling

De raad treedt op namens de bevolking, geeft kaders aan (‘wij, of beter gezegd de Kerkradenaren, willen graag dat er op dít gebied dát gebeurt’) en controleert het college van burgemeester en wethouders. Dat kun je vergelijken met de Tweede Kamer op landelijk niveau. Het college ‘regeert’, voert de maatregelen uit en legt achteraf verantwoording af. Dat gebeurt op eigen initiatief – op grond van de wettelijke informatieplicht – of op verzoek van de raad. Wanneer de raad eenmaal de grote lijnen voor het beleid heeft vastgesteld, is het aan het college om te bepalen hoe het dit gaat uitvoeren.

De gemeenteraad

De gemeenteraad van Kerkrade bestaat uit 29 leden. Ze worden rechtstreeks gekozen door de inwoners van Kerkrade. Een volksvertegenwoordiging dus. Net zoals de Tweede Kamer. De raad stelt voor zijn vergaderingen een reglement van orde voor de vergaderingen van de raad vast.

Het college

Het college voert het door de raad vastgestelde beleid uit en fungeert als dagelijks bestuur van de gemeente; net als het Kabinet dat landelijk doet. De gemeenteraad controleert het door het college uitgevoerde beleid met behulp van raadsinstrumenten.

Het Seniorenconvent

De voorzitter van de gemeenteraad is de burgemeester. Als vervangers zijn raadsleden aangewezen. Samen met de fractievoorzitters van de partijen en de plaatsvervangende voorzitters van de raad vormt de burgemeester het Seniorenconvent van de raad. Dit Seniorenconvent besluit over zaken, die te maken hebben met het functioneren van de raad.

Het presidium van de raad

De burgemeester als voorzitter van de gemeenteraad is ook de voorzitter van het presidium. Samen met de voorzitters van de raadscommissies en de plaatsvervangende voorzitter van de raad vormen zij het presidium van de raad. Het presidium stelt de raadsagenda en de agenda’s voor de commissievergaderingen samen.

De raad heeft drie belangrijke rollen:

  • volksvertegenwoordiging: treedt op namens de bevolking;
  • geeft kaders aan (‘wij, of beter gezegd de Kerkradenaren, willen graag dat er op dít gebied dát gebeurt’) en
  • controleert het college van burgemeester en wethouders.

De raad heeft de bevoegdheid om:

  • verordeningen te maken. Dat zijn gemeentelijke regels waar alle burgers zich aan te houden hebben.
  • De begroting en jaarrekening vast te stellen en de hoogte van gemeentelijke tarieven en belastingen te bepalen. Denk bij tarieven aan bijvoorbeeld de hoogte van de parkeertarieven. Onder belastingen vallen onder meer de hondenbelasting en onroerende zaakbelasting.

Instrumenten van de raad

Voor het vervullen van zijn rol als controleur heeft de raad de beschikking over de volgende instrumenten:

  • Het recht van initiatief. Een raadslid kan een eigen voorstel in de raad brengen.
  • Het recht van amendement. Een raadslid kan vragen om onderwerpen te wijzigen.
  • Het recht van informatie. Een raadslid kan zowel mondelinge als schriftelijke vragen stellen.
  • Het recht van interpellatie. Een raadslid kan aan de raad vragen om een debat te houden met het college over een onderwerp dat niet op de raadsagenda staat of in de commissie is behandeld.
  • Het recht van onderzoek. De raad kan een diepgaand onderzoek instellen over een bepaald onderwerp (recht van enquête).

Verder kan elk raadslid een motie indienen. Een motie is een korte verklaring over een onderwerp waarmee een oordeel, wens, verzoek of opdracht wordt uitgesproken.

Raadscommissies

Het raadswerk bestaat lang niet altijd uit het bijwonen van de raadsvergaderingen. Een belangrijk deel van het voorbereidende werk wordt in raadscommissies gedaan.

Raadscommissies adviseren de gemeenteraad op basis van de Gemeentewet Zij worden ingesteld door de gemeenteraad. De raad stelt ook een reglement van orde voor de vergaderingen van de raadscommissies vast. Gemiddeld genomen vergaderen de commissies net zo vaak als de voltallige gemeenteraad.